Over vriendschap

Dit artikel verscheen eerder in het Hematon Magazine, het blad van de organisatie voor bloedkanker patienten

Wat de werkelijke waarde van vriendschap was wist ik niet totdat ik ziek werd. Tot die tijd voelde ik me wel stukken sterker samen met mijn vrienden. Maar dat gevoel van “samen kunnen we de wereld aan” verdween even toen de eerste diagnose werd gesteld. Ze zeiden dat ze er voor me zouden zijn, maar je zag de machteloosheid in hun ogen. Wat moesten ze doen? Eén vriend deed iets bijzonders. Hij verwoordde zijn machteloosheid in een brief. We hadden het tot dit moment zo leuk samen, hij was nog niet klaar met me en bedacht toen dat het aardig zou zijn om me iedere dag een afbeelding van een inspirerend schilderij te sturen. Zo hadden we altijd iets om over te praten en als het praten niet ging, dan was kijken genoeg. Afleiding kreeg ik ook van een andere vriend, die uitgebreid kon praten over zijn eigen onnozelheden. Zijn ziekenhuisbezoeken maakten mij zo blij. ‘Hun vrolijkheid verdrijft jouw sombere buien’ zegt de filosoof Seneca hierover ‘hun aanblik alleen al doet je plezier!’ Je voelt je misschien niet sterker, maar vrienden helpen je ellende te vergeten. Zo vlak na de diagnose leerde ik mijn vrienden kennen, maar toen de ziekte chronisch werd en mijn aanwezigheid op het werk, sport en uitgaansleven verdween, veranderden mijn vriendschappen ook. Wat zijn de belangrijkste lessen?

Wat is vriendschap?

Het woord vriend komt van het oud-Engelse freon, wat ‘vrij’ betekende, en freo, wat ‘liefde’ betekende. Deze vrijblijvende liefde is anders dan familie. Je vrienden kies je uit en verlaat je wanneer je wil. Maar aan verlaten denk je niet gauw zolang je samen de dingen kan doen waar jullie van houden. In die herkenning inspireren vrienden elkaar en hebben daarbij maar aan een paar woorden genoeg. Het zit hem niet in de frequentie dat vrienden elkaar zien en ook niet de hoeveelheid, maar vooral op wat je samen deelt. Vriendschap is namelijk ondeelbaar. Je geeft je zo totaal over aan je vriend, dat er niets overblijft om aan een ander te geven.

Naast die herkenning bestaat er geen enkele vriendschap zonder wederkerige welwillendheid: Je wenst elkaar het allerbeste toe. Denk aan gezondheid, een goede baan of een grote liefde. Die wederkerigheid betekent ook dat je niet kan zeggen dat iemand je vriend is terwijl de ander dat stellig ontkent. Daarbij kan vriendschap ook alleen bestaan als je van elkaar weet dat je vrienden bent. Je kan niet in het geheim vrienden zijn.

Machteloosheid

Een vriend haalt het beste in je naar boven. Zeker in moeilijke tijden. En vaak kan dat heel verrassend zijn. Het machteloze gevoel van mijn vrienden maakte hen zowat ziek. En ik vond dat nou juist zo mooi om te zien. Want door zelf ziek te zijn wist ik dat er maar weinig is waar we echt de macht over hebben. Na deze conclusie gingen we vanzelf onze aandacht vestigen op dingen waar we wel macht over hadden.

Niet voor altijd

Wie chronisch ziek is ziet vaak vriendschappen verwateren. Volgens mij heeft dat niet zoveel te maken met de aandacht die voor elkaar ontbreekt, maar voor de levensfase waarin je je begeeft. Als je geconfronteerd wordt met ziekte of zelfs de dood, dan wordt je dagelijks leven met hele andere vragen gevuld dan vrienden die nadenken over welke auto ze moeten aanschaffen. Die verschillen kunnen de vriendschap ook afleiding bieden, maar mensen die levenservaringen delen vinden makkelijker begrip voor elkaar. Zo zie ik in de loop van de jaren meer oudere vrienden, omdat ze meer tijd en ervaring en minder bewijsdrang hebben. Daarnaast zijn vriendschappen van lang geleden juist weer tot leven gekomen. Het is om deze redenen niet erg om vrienden kwijt te raken.

Sociale netwerken niet

Hoewel Facebook en Twitter het ons makkelijk heeft gemaakt om vriendschappen te volgen en te onderhouden, is de werkelijke waarde van vriendschap niet af te meten aan reacties en likes. We zeggen dit allemaal, maar we vergissen ons er nog veel te vaak in. Dat wat je deelt met de buitenwereld moet altijd iets positiefs en overtuigends zijn. Dat zet een rem op de werkelijkheid en zo kan je geen waardevolle vriendschappen opbouwen. Of het moet in de besloten groepen van Hematon zijn, want daar mogen we juist alles delen zonder ons mooier voor te doen wie we zijn.

Kanker is niet besmettelijk, vriendschap wel

Er zijn mensen die doen alsof kanker een besmettelijke ziekte is. Mensen die je eerst als vriend zien, maar die stilaan verdwijnen. Er kunnen zoveel redenen zijn waarom iemand moeite met je situatie heeft. Het is nogal een verandering in jullie beide levens. Maar voor je definitief afscheid neemt van je vriend zal je eerst de situatie moeten begrijpen. Want juist als jij het moeilijk hebt, dan kunnen de onderlinge verwachtingen uiteenlopen. Waarom neem jij, ziek of niet, geen initiatief om daarachter te komen? En als praten niet gaat, dan kan je je vragen altijd op papier kwijt. Als je gevoelens uit waarom je de ander nodig hebt, dat je hem mist, hoe hij je zou kunnen helpen, dan maak je geen verwijten, maar doe je een uitstekende poging om de bijna verloren vriendschap meer diepgang te geven.

Met jouw levenservaring ben je een waardevolle vriend

Er zijn vrienden die me makkelijk zeggen: “Als er iets is dan moet je bellen.” Ik word daar kribbig van en reageer dan: “Nee, ik wil dat jij belt als je me nodig hebt.” Want jij mag dan wel telkens bezig zijn met ziekte, veel van je vrienden doen dat niet. Het zou juist fijn zijn om niet van je vrienden te verwachten dat je het maar altijd over je ziekte hebt, maar dat je ook hen kan helpen met hun problemen. Je hebt tenslotte een unieke levenservaring die voor je vriendschap heel waardevol kan zijn.

Je beste vriend

Vrienden kunnen niet altijd voor jou klaar staan. Op de meest machteloze momenten alleen in het ziekenhuis of thuis, begon ik met mezelf te praten. Een potje vloeken, een huilbui of een echt gesprek. Als er even niemand voor je kan zijn, dan ben je er altijd nog zelf. Door me op zo’n moment terug te trekken vond ik in mij niet alleen de beste vriend, maar ook de moed om mezelf te redden.

Vond je dit interessant, lees dan ook: Wat zeg je tegen iemand die het moeilijke heeft?